Nasze wydawnictwa

luty-marzec, nr 3-4 (110-111) / 2002

Wysoko dzierżyli sztandar polskości w latach komunizowania kraju
Zastępca Burmistrza R. Wiśniewski, Zastępca Prezesa IPN w Warszawie J. Krupski, przedstawiciele IPN Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej w Rze- szowie: K. Kaczmarski i M. Krzysztofiński
Zastępca Burmistrza R. Wiśniewski, Zastępca Prezesa IPN w Warszawie J. Krupski, przedstawiciele IPN Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej w Rze- szowie: K. Kaczmarski i M. Krzysztofiński

Liczne zdjęcia, dokumenty, grypsy, różaniec i serca wykonane z chleba oraz inne archiwalia dotyczące działalności antykomunistycznego podziemia na Rzeszowszczyźnie zobaczyć można na niezwykłej wystawie w Muzeum w Jarosławiu. Ekspozycja "Żołnierze wyklęci" zorganizowana została przez Instytut Pamięci Narodowej Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Rzeszowie. Na jej otwarcie 21 lutego 2002 r. przybył m.in. Janusz Krupski Zastępca Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, przedstawiciele IPN Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej w Rzeszowie: Krzysztof Kaczmarski i Mariusz Krzysztofiński, Zastępcy Burmistrza Miasta: Robert Wiśniewski i Zbigniew Piskorz, członek Zarządu Miasta Piotr Warzecha, członkowie Związku Kombatantów RP i b. Więźniów Politycznych Koło w Jarosławiu, młodzież oraz miłośnicy historii. "Wystawa jest adresowana szczególnie do młodych ludzi, by ukazać im prawdę o wojnie obronnej przeciw dwóm państwom totalitarnym, a także o ogromnej determinacji, z jaką tworzono struktury polskiego państwa podziemnego" - wyjaśniał Janusz Krupski. Ludzie stawali twarzą w twarz wobec wielkiego wyzwania, jakim było pojawienie się Armii Czerwonej i jej sojuszników. "W Polsce porządek zaprowadzał 3 dywizjon NKWD. Budowano zręby państwa komunistycznego i totalitarnego" - dodał. Chociaż młodzi patrioci nie do końca zdawali sobie sprawę, że jest to wyrok na niepodległość, to jednak działali w sposób spontaniczny. Można było ulec przemocy lub walczyć. Ci, którym poświęcona jest wystawa wybrali obronę niepodległości, kultury i wartości religijnych. Historia pokazuje, że mimo klęski politycznej te wartości przetrwały, a ich ofiara zaowocowała niepodległością kolejnego pokolenia.

Dokumentacja po raz pierwszy prezentowana była na wystawie w Rzeszowie 1 marca 2001 r. w 50. rocznicę zamordowania Łukasza Cieplińskiego, prezesa IV Zarządu Głównego Wolności i Niepodległości.

Dwa ostatnie aresztowania "wyklętych" nastąpiły w roku 1959 r. - Michał Wierzba "Krupa" i w roku 1962 - Andrzej Kiszka "Dęba". Odkrywanie białych kart ma więc ogromne znaczenie dla poznania prawdy historycznej. Na 25 planszach zobaczyć można nie publikowane dotychczas dokumenty podzielone na dwie części. Jedno poświęcona jest działalności Ruchu Oporu Bez Wojny i Dywersji "Wolność i Niezawisłość", natomiast druga dotyczy silnych na terenie Podkarpacia struktur Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Jest tu m.in. pismo satyryczne "Szerszeń" kolportowane na Podkarpaciu i wydawane przez obóz narodowy, pismo informujące o nieskorzystaniu przez Bolesława Bieruta z prawa łaski wobec działaczy IV Zarządu Głównego WiN, akt oskarżenia przeciw pochodzącemu z Jarosławia Władysławowi Kobie, artykuł "Kara śmierci za nakłanianie do zabójstwa", meldunek Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie o "bandach" z terenu województwa przechwycony przez WiN, zdjęcia funkcjonariuszy Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego z województwa rzeszowskiego, oryginalna plansza z Wojewódzkiej Komendy MO w Rzeszowie przedstawiająca rozmieszczenie oddziałów antykomunistycznych, plan umiejscowienia bunkrów, w których ukrywał się Michał Wierzba sporządzony przez organa bezpieczeństwa 23 marca 1959 r.

Ze szczególnym wzruszeniem czytałam grypsy Łukasza Cieplińskiego do żony i syna. Jeden z nich zacytuję, gdyż wyraża ogromną wiarę, patriotyzm i troskę o przyszłość: "Wisiu! Wierzę, że Chrystus zwycięży. Polska niepodległość odzyska, a godność ludzka zostanie przywrócona. Wierzę, że dziecko wychowasz na dobrego Polaka". Nie brakuje też zdjęć współczesnych, na których uwidoczniono pomniki i tablice poświęcone żołnierzom podziemia.

Swoimi wspomnieniami podzielili się również: Zdzisław Szewczyk z Jarosławia i dr Franciszek Gajerski z Cieszanowa. Na zakończenie Zastępca Burmistrza Zbigniew Piskorz podziękował przedstawicielom Instytutu Pamięci Narodowej i Dyrekcji Muzeum za zorganizowanie wystawy, która jest najlepszą lekcją historii.

Zofia Krzanowska
Copyright © 2014 Urząd Miasta Jarosławia, ul. Rynek 1, 37-500 Jarosław
Tel.: +48 16 624 87 00, faks: +48 16 624 87 65