Strona główna » Nasze wydawnictwa » Wrzesień, nr 9 (191) / 2008 » Historia
Bądź na bieżąco z informacjami z Jarosławia, zostaw nam swój e-mail:

Nasze wydawnictwa

Wrzesień, nr 9 (191) / 2008

Historia wystaw światowych i krajowych

Idea wystaw światowych i krajowych wywodzi się z dawnych jarmarków i ceremonii dworskich. Pojawiła się w XVIII wieku w Paryżu. Pierwszą wystawę zorganizował w 1798 r. margrabia d'Areze w celu reklamy podupadającej fabryki gobelinów. Kolejne wystawy odbyły się za panowania Napoleona w 1801 r. i 1806 r. Działały już wówczas komitety do oceny wyrobów i przyznawano medale.

Pierwsza Wielka Wystawa Światowa odbyła się w 1851 roku w Londynie. Wzięło w niej udział 16 tys. Wystawców. Specjalnie w tym celu zbudowano w Hyde Parku tzw. Kryształowy pałac, który stał się na długie lata wzorem dla architektury form wystawowych. Była to gigantyczna budowla ze stali i szkła o długości ponad pół kilometra, w której wystawiano wszystkie eksponaty, na czele ze słynnym diamentem Koh-i-noor. Po raz pierwszy można było skorzystać z publicznych toalet. Wystawę odwiedziło 6 mln ludzi. Ale dopiero Francja na światowej wystawie w Paryżu w 1867 r. wprowadziła zasadę planowania terenów wystawowych jako zespół pawilonów. Na Polu Marsowym wzniesiono pałac wystawowy, kościół, teatr, kawiarnie, restauracje, sklepy, domy.

W 1878 r. na wystawie światowej zorganizowanej także w Paryżu wprowadzono pawilony narodowe. Sztukę polską i wyroby huculskie eksponowano w pawilonie austro-wegierskim zorganizowanym przy dużej pomocy Włodzimierza Dzieduszyckiego - właściciela Zarzecza. Utarła się taka zasada, że w projektowaniu pawilonów wystawowych stosowano najnowocześniejsze prekursorskie formy architektoniczne i osiągnięcia techniczne.

Na wystawę światową w Paryżu zorganizowaną w setną rocznicę wybuchu rewolucji francuskiej zbudowano wieżę widokową, która miała być symbolem potęgi i rozwoju technicznego Francji. Inżynier Gustaw Eiffel zaprojektował niezwykłą 325-metrową stalowa konstrukcję, która do dzisiaj jest najsłynniejszą budowlą powstałą kiedykolwiek przy okazji EXPO.

W 1929 roku na wystawę w Barcelonie niemiecki architekt Ludwik Mies van der Rohe zaprojektował pierwszą modernistyczną budowlę - stalowy przeszklony pawilon przykryty płaskim dachem bez dekoracji architektonicznej. W 1937 roku w Paryżu pod wieżą Eiffla stanęły dwa podobne pawilony: niemiecki wieńczyła swastyka i orzeł, a radziecki 75-tonowa rzeźba „Robotnika i kołchoźnica" dłuta Wiery Muchery. Bardzo dobry szklanobetonowy polski pawilon zaprojektowali na te wystawę Bohdan Lachert i Józef Szanajca.

W latach 1945-1992 Polska nie brała udziału w EXPO. Z powojennych pawilonów wystawowych do dzisiaj zachwyca Atomuni w Brukseli, 103-metrowa konstrukcja w kształcie powiększonego 165 mld razy kryształku żelaza. Mieści tarasy widokowe i pamiątki z wystawy. Na wystawę w Montrealu (1967) izraelski architekt Mosze Safdie zaprojektował Habitat 67-mrówkowiec z prefabrykowanych bloków składający się z osobnych domków z ogródkami. W 2000 r. w Hanowerze wenezuelski pawilon zaprojektowany przez brytyjska pracownię miał otwierany dach. Który składał się w kształt palmy wyrastającej z wnętrza budynku, a zamykając się tworzył kopułę. W 2002 r. amerykańscy architekci stworzyli dla Szwajcarii - gospodarza wystawy tzw. „zamglony budynek", który należało zwiedzać w płaszczu przeciwdeszczowym, ponieważ system rur wpuszczał pod ciśnieniem parę wodną.

W 1992 r. wystawa światowa odbyła się w Sewilli już z udziałem Polski. Powszechną uwagę zwracał tam minimalistyczny pawilon japoński w formie prostopadłościanu z lekko wklęsłymi ścianami wyłożonymi drewnianymi płytkami. W Hanowerze (2000) pawilon japoński miał formę falistego tunelu z tekturowych tutek. Po zakończeniu wystawy trafił na makulaturę. W 2005 r. w japońskim Aichi zainteresowanie budził pawilon polski, który zwiedziało 1,3 mln osób. Był to budynek o miękkiej, falistej linii, z wiklinowymi elewacjami zaprojektowany przez krakowskiego architekta Krzysztofa Ingardena. Kolejna wystawa światowa odbędzie się w 2010 r. w Szanghaju. Już rozstrzygnięto konkurs na polski pawilon, którego elewacje nawiązują do ludowych wycinanek łowickich.

Na ziemiach polskich pierwsze wystawy zorganizowano na początku XIX wieku w Królestwie Polskim. Eksponowano wyroby przemysłowe i z zakresu sztuk pięknych, nagrodzono je medalami i premiami pieniężnymi. W Galicji pierwsza wystawa przemysłowa odbyła się w 1851 r. we Lwowie. Następna wystawa odbyła się w 1877 roku i otrzymała miano I Wystawy Krajowej. Kolejna odbyła się po dziesięciu latach Krakowie na Boniach i w Sukiennicach, gdzie umieszczono dział sztuki.

Wśród wystaw galicyjskich, największy rozgłos uzyskała wystawa zorganizowana w 1894 r. we Lwowie. Pozostała po niej Panorama Racławicka urządzona z wielkim rozmachem, masowo odwiedzana w tym również przez cesarza Franciszka Józefa, przyniosła ogromną popularność prezesowi, którym był Leon Sapieha z Krasiczyna. Według Sapiehy poprzez wystawę „chcieliśmy pokazać światu, że jesteśmy i wykreślić się nie damy". Za zorganizowanie tej wystawy Sapieha otrzymał tytuł honorowego obywatela od 30 miast galicyjskich, w tym Jarosławia.

Zofia Kostka-Bieńkowska
Numery archiwalne
Kwiecień 2024
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30