Nasze wydawnictwa

Wrzesień, nr 9 (191) / 2008

Witold Czartoryski

Witold Czartoryski (1864-1945) książę, herbu Pogoni, właściciel dóbr, poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie, rady Państwa we Wiedniu, senator w II Rzeczypospolitej.

Urodził się we Wiedniu, był jedynym synem Jerzego Konstantego i pochodzącej z Czech Marii Joanny Czermakównej. W 1866 roku Czartoryscy, w zawiązku rozbudową Wiednia, zostali zmuszeni do sprzedaży pałacu Weinhaus i osiedlili się w Wiązownicy. Witold Czartoryski ukończył gimnazjum w Jarosławiu, rok filozofii na uniwersytecie wiedeńskim i trzy lata akademii rolniczej. W 1889 roku poślubił Jadwigę z Dzieduszyckich (1861-1941) i zamieszkali w Pełkiniach. Pałac Pełkiński w 1895 roku i w latach 1913-1914 gruntownie przebudowali.

Czartoryski był od 1908 roku posłem do Sejmu Krajowego, zasiadał również w wiedeńskiej Izbie Panów jako jej dziedziczony członek. Aktywny w czasie I wojny światowej, od 1914 roku należał do Naczelnego Komitetu Narodowego i do tajnego Koła Politycznego w Lozannie. W 1917 roku został członkiem założycielem Komitetu Narodowego Polskiegow Paryżu. Z ramienia Rady Regencyjnej pełnił funkcję generalnego komisarza dla Galicji - 1 listiopada 1918 roku podjął próbę przejęcia władzy w Krakowie, co jednak nie powiodło się wskutek sprzeciwu Daszyńskiego i Witosa.

Witold Czartoryski działał w wielu stowarzyszeniach i instytucjach gospodarczych zarówno w Galicji, jak i w wolnej Polsce. Pełnił funkcję prezesa Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarczego, Koła Ziemiańskiego, Wyższych Kursów Ziemiańskich, Zarządu Towarzystwa Przemysłu Cukrowniczego w Przeworsku, Towarzystwa Leśnego, Fundacji Kurnickiej i Banku Ziemiańskiego we Lwowie. Współtworzył towarzystwo - Polskie Ognisko Wychowawcze Wiejskie, które prowadziło prywatne szkoły na ternie zaboru rosyjskiego. Z uwagi na starszeństwo i pozycję został wybrany prezesem Wystawy Przemysłowej i Rolniczej w Jarosławiu. Jego koneksje i kontakty były między innymi rękojmią sprawnej organizacji i wielkiego sukcesu wystawy.

W Jarosławiu był przewodniczącym rady Powiatowej. Politycznie związany z Narodową Demokracją. Od 1928 roku wchodził w skład prezydium Rady Naczelnej i Komitetu Politycznego Stronnictwa Narodowego. Wybrany senatorem I kadeci z województwa lwowskiego, z listy Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego (1922-1927) i zastępcą senatora II kadencji z listy państwowej Związku Ludowo- Narodowego (1928-1930).

Czartoryscy mieli dwanaścioro dzieci - trzy córki i dziewięciu synów. Kazimierz, Jerzy i Włodzimierz uczęszczali do gimnazjum w Jarosławiu i tu zdali maturę. Czartoryski udzielał wsparcia finansowego i przekazywał dary w naturze dla Bursy Polskiej im. M. Kopernika przy ulicy 3 Maja w Jarosławiu. Jerzy, Jan i Stanisław wybrali stan kapłański, Anna wstąpiła do zakonu. Jan Franciszek (1897-1944) dominikanin, imię zakonne Michał, zginął śmiercią męczeńską wq Powstaniu Warszawskim. W 1999 roku został beatyfikowany przez Jana Pawła II. Witold Czartoryski ostatnie lata zycia spędził u syna Jerzego, na plebanii w Makowie Podhalańskim i tam marł w 1945 roku.

Zofia Kostka-Bieńkowska
Copyright © 2014 Urząd Miasta Jarosławia, ul. Rynek 1, 37-500 Jarosław
Tel.: +48 16 624 87 00, faks: +48 16 624 87 65