Zabytki archeologiczne

Zabytek archeologiczny - to zabytek nieruchomy lub ruchomy, będący wynikiem działalności człowieka, złożony z powierzchniowych, podziemnych lub podwodnych nawarstwień kulturowych i ich wytworów, albo ich śladów. Do zabytków archeologicznych zaliczamy pozostałości pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska i kurhany oraz relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej człowieka.

Archeologiczne zabytki ruchome to przedmioty związane z działalnością człowieka w przeszłości np. naczynia, narzędzia, ozdoby, broń. Natomiast nieruchome zabytki archeologiczne to obszary, w obrębie których występują źródła archeologiczne wraz z bezpośrednim otoczeniem, układem warstw glebowych oraz zespołem danych, określających ich położenie np. grodziska, cmentarzyska, pozostałości dawnych osad, nawarstwienia miast, nawarstwienia związane z funkcjonowaniem zamków czy wsi historycznych. 

Większość nieruchomych zabytków archeologicznych - „stanowisk" nie ma własnej formy krajobrazowej manifestującej się w przestrzeni. Jedynym potwierdzeniem faktu istnienia stanowiska są zabytki ruchome (fragmenty naczyń ceramicznych, narzędzia, kości, przedmioty kultu)  wydobyte na powierzchnię gruntu w czasie prac polowych, wybierania piasku, wypchnięte poprzez podnoszenie mrozowe itp.

Wszystkie przejawy pobytu i działalności człowieka są rejestrowane i inwentaryzowane w ramach programu AZP. Inwentaryzowane są zarówno stanowiska mające określone granice jak i te znane z np. przedwojennej literatury naukowej a obecnie nie odnalezione podczas penetracji terenowej.

 

W trakcie badań archeologicznych w obrębie dawnej kolegiaty pw. Wszystkich Świętych. | Fot. J. Kociuba (16)
W trakcie badań archeologicznych w obrębie dawnej kolegiaty pw. Wszystkich Świętych.
Fot. J. Kociuba (16)
Pozostałości murów obronnych miasta od strony ul. Jana Tarnowskiego.
Pozostałości murów obronnych miasta od strony ul. Jana Tarnowskiego.
Badania archeologiczne w pobliżu dawnej Bramy Przemyskiej (przy wiadukcie im. W. i K. Badenich).
Badania archeologiczne w pobliżu dawnej Bramy Przemyskiej (przy wiadukcie im. W. i K. Badenich).

Przedmioty będące zabytkami archeologicznymi odkrytymi, przypadkowo znalezionymi albo pozyskanymi w wyniku badań archeologicznych, stanowią własność Skarbu Państwa. Nie zgłoszenie znaleziska archeologicznego lub narażenie go na zniszczenie bez powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków podlega według prawa karze grzywny. Przekazywane są one w depozyt lub na własność muzeum lub innej odpowiedniej jednostce organizacyjnej, które udostępniają je w celach naukowych.

Wg art. 34 osobom, które odkryły bądź przypadkowo znalazły zabytek archeologiczny, przysługuje nagroda, jeżeli dopełniły one obowiązków określonych odpowiednio w art. 32 ust. 1 lub w art. 33 ust. 1. Nie dotyczy to osób, które zajmują się zawodowo badaniami archeologicznymi lub są zatrudnione w grupach zorganizowanych w celu prowadzenia takich badań. Warunki i tryb przyznawania nagród określi, w drodze rozporządzenia, minister do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, ustalając rodzaje nagród, źródła ich finansowania i wysokość nagród pieniężnych.

Zgodnie z art. 36 ust. 12 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania wymaga uzyskania pozwolenia konserwatora zabytków. Pozwolenie uzyskuje się po złożeniu wniosku. Wniosek może złożyć osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna.

 

Obiekty archeologiczne pozyskane w trakcie badań i nadzorów archeologicznych na terenie miasta.
Obiekty archeologiczne pozyskane w trakcie badań i nadzorów archeologicznych na terenie miasta.

Zabytki archeologiczne Jarosławia

Obszar miasta Jarosławia obejmuje sześć niepełnych „arkuszy" AZP, tylko na pięciu z nich zlokalizowano stanowiska archeologiczne o łącznej  liczbie 157. Z czego 3 stanowiska zostały wpisane do rejestru zabytków archeologicznych województwa podkarpackiego:

1. Stanowisko wpisane do rejestru zabytków pod nr 110/402, decyzja z dnia 11 grudnia 1968 r. Osada łużycka znajduje się na parcelach nr. 1066/1, 1068/6, 1068/18, k.w. 3517, 3518 przy ulicy Pawłosiowskiej. Osada ta położona jest na niewielkim wzgórzu wyróżniającym się w terenie, w czasie badań archeologicznych przeprowadzonych w roku 1958 oraz 1963 odsłonięto i wyeksponowano 7 jam, znaleziono dużą ilość fragmentów naczyń oraz kości zwierzęce.  Odkryte materiały pozwalają wspomnianą osadę zaliczyć do grupy tarnobrzeskiej kultury łużyckiej.    

2. Stanowisko wpisane do rej. zabytków pod nr A-716/452 z 1968 r. Osada wielokulturowa na wzgórzu św. Mikołaja (Klasztoru Benedyktynek) znajdującego się w obrębie parceli budowlanej nr 1 oraz parceli gruntowej nr. 1, lwh - 1614 obecnie działka ewidencyjna nr. 2123 obręb 4. W toku badań archeologicznych odkryto relikty osadnictwa z okresu rzymskiego i wczesnego średniowiecza.

3. Stanowisko wpisane do rej. zabytków pod nr A-III/431, decyzja z dnia 20.12.1968 r. Osada neolityczna przy ul. Szczytniańskiej położona w obrębie parcel nr. 1014/1, lwh - 289, 1014/2, lwh - 3438, nr. 1027, lwh - 7794, nr. 1029/3/5, lwh - 7689, nr. 1029/2, lwh - 7677.

 

Fragmenty szkieł oraz kafli wydobytych na terenie miasta.
Fragmenty szkieł oraz kafli wydobytych na terenie miasta.
Wszystkie zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Kamienica Orsettich w Jarosławiu.
Wszystkie zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Kamienica Orsettich w Jarosławiu.
Copyright © 2014 Urząd Miasta Jarosławia, ul. Rynek 1, 37-500 Jarosław
Tel.: +48 16 624 87 00, faks: +48 16 624 87 65